Nowotwory u dzieci i młodzieży – rodzaje i rozpoznanie

Choroba dziecka to wyzwanie dla całej rodziny. Nowotwór to diagnoza, której obawia się każdy z nas, bez względu na wiek. W Polsce każdego roku słyszy ją ponad tysiąc dzieci. Niestety, wciąż wielu pacjentów zgłasza się do lekarza, mając już zaawansowane stadium choroby. Jakie są najczęstsze nowotwory u dzieci? Jakie objawy powinny wzbudzać Twoją czujność?

Dlaczego dzieci chorują na nowotwory?

Przyczyny nowotworów u dzieci nie zawsze są znane. Owszem, można mówić o czynnikach genetycznych, jednak biorąc pod uwagę statystyki, odpowiadają one za mniej niż 10% przypadków zachorowań. Inne możliwe powody rozwoju choroby nowotworowej u dzieci to m.in. czynniki środowiskowe. Na stan zdrowia każdego z nas wpływa dieta, aktywność fizyczna, smog, czy promieniowanie UV. Nie bez znaczenia jest samo życie płodowe – zażywane przez kobietę w ciąży leki czy picie przez nią alkoholu.

Skąd się biorą nowotwory u dzieci? Czynniki ryzyka, mogące mieć wpływ na rozwój nowotworów u dzieci, to m.in.:

• zespoły zaburzeń odporności,
• przewlekła choroba zapalna jelit,
• polipowatość jelit,
• promieniowanie jonizujące,
• wirusy (np. EBV),
• narażenie na kontakt z substancjami niebezpiecznymi (np. pestycydami).

Po czym poznać, że dziecko ma nowotwór?

Niestety, rozpoznanie nowotworów u dzieci wciąż sprawia wiele problemów. Powodem takiej sytuacji jest fakt, że wiele objawów klinicznych choroby można przypisać innym jednostkom chorobowym, chociażby infekcjom. Drugi powód to szybkie tempo podziałów komórek nowotworowych u dzieci. Dlatego tak wielu dziecięcych pacjentów odbywa konsultację u onkologa, mając już zaawansowane stadium nowotworu (III lub IV). Biorąc pod uwagę najczęstsze nowotwory u dzieci, objawy choroby mogą obejmować m.in.:

• gorsze samopoczucie, przewlekłe osłabienie i zmęczenie,
• utrzymującą się gorączkę bez przyczyny,
• gwałtowny spadek masy ciała,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• zmianę zachowania,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia widzenia, nagły zez,
• zaburzenia łaknienia,
• zmiany skórne,
• powiększenie obwodu głowy, brzucha,
• bóle kończyn,
• bóle głowy,
• krew w moczu/stolcu,
• guzy.

Nowotwory u dzieci – statystyki

Nowotwory dziecięce to 1% wszystkich zachorowań na nowotwory. Na przestrzeni lat można zauważyć wzrost zachorowań na nowotwory u dzieci przy jednoczesnym spadku umieralności z powodu tej choroby. Dobrą wiadomość jest to, że nawet 80% pacjentów zostaje w pełni wyleczona. Oczywiście wpływ na to ma m.in. dostęp do systemu opieki zdrowotnej i nowoczesnych metod leczenia, rodzaj nowotworu – jego lokalizacja i stadium. Nie bez znaczenia jest ogólny stan zdrowia pacjenta, choć w przypadku dzieci rzadziej mówimy o współwystępowaniu nowotworu z innymi chorobami, niż w przypadku dorosłych.

Nowotwory dziecięce a nowotwory u dorosłych

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną ważną rzecz. Nowotwory u dzieci a nowotwory u dorosłych to dwie różne kwestie. W przypadku dzieci przebieg choroby jest zazwyczaj szybszy, bardziej dynamiczny. Często od wystąpienia pierwszych objawów do diagnozy upływa zaledwie kilka tygodni. U dorosłych choroba może rozwijać się znacznie dłużej – miesiącami, a nawet latami. Ma to wpływ na leczenie pacjentów. U dzieci zwykle wprowadzane są intensywniejsze metody leczenia. Jest to spowodowane przebiegiem choroby, jak i tym, że młody organizm, nieobciążony innymi chorobami, zwykle dobrze na nie reaguje.

Patrząc na listę najczęstszych nowotworów u dzieci i u dorosłych również można zauważyć różnice. W przypadku dorosłych diagnoza najczęściej obejmuje raka piersi, raka gruczołu krokowego czy raka płuc (dowiedz się więcej o nowotworach u dorosłych). U najmłodszych pacjentów występują one bardzo rzadko.

Jakie są najczęstsze nowotwory u dzieci?

Nowotwory dziecięce to przede wszystkim białaczki, chłoniaki czy nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Oprócz tego siatkówczak (wewnątrzgałkowy nowotwór złośliwy), nowotwory kości, mięsaki, nowotwór tarczycy, nerek, jednak lista ta jest znacznie dłuższa. W przypadku noworodków częstą diagnozą są potworniaki i nerwiak zarodkowy współczulny. U dzieci w wieku do 2 lat nowotwory najczęściej są lokalizowane w jamie brzusznej i obejmują na przykład wątrobę. Natomiast najczęstszy nowotwór u dzieci to białaczka – stanowi ona ok. 30% wszystkich przypadków nowotworów dziecięcych.

Białaczka

Białaczka to nowotwór układu krwiotwórczego. W przypadku tej choroby komórki nowotworowe są zlokalizowane we krwi i w szpiku. Główny podział białaczki to ten na ostrą i przewlekłą. Pierwsza z postaci ma dynamiczny, szybki przebieg, druga rozwija się wolniej, nawet przez kilka lat. Inny podział białaczki wyróżnia białaczki limfocytowe i szpikowe.

Analizując ten rodzaj nowotworu u dzieci, statystyki jasno wskazują, że najczęściej diagnozowaną postacią białaczki jest ostra białaczka limfoblastyczna. Mimo iż ma gwałtowny przebieg, rokowania są pomyślne i większość pacjentów wraca do zdrowia. Możliwe objawy białaczki to osłabienie organizmu, niedokrwistość, spadek masy ciała, wybroczyny na skórze czy brak łaknienia.

Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN)

To drugie najczęściej występujące nowotwory u dzieci. Choroba nowotworowa obejmuje mózg lub rdzeń kręgowy, a rokowania są uzależnione od typu nowotworu, jego lokalizacji i stadium. Do tej grupy nowotworów zaliczają się m.in. glejaki.

Występujące w ośrodkowym układzie nerwowym nowotwory u dzieci dają dość charakterystyczne objawy. Mowa o porannych bólach głowy i nudnościach/wymiotach. Chorzy mogą mieć problemy z chodem, utrzymaniem równowagi, często występują u nich zaburzenia połykania, bóle lub niedowłady kończyn czy zaburzenia widzenia. Do listy objawów należy dodać również drgawki, a w przypadku niemowląt zwiększenie obwodu głowy i uwypuklenie ciemiączka (stąd u najmłodszych pacjentów pomocnym badaniem diagnostycznych jest USG).

Chłoniaki

Kolejny na niechlubnej liście najczęstszych nowotworów u dzieci jest chłoniak. To nowotwór układu limfatycznego, mogący być zlokalizowany w węzłach chłonnych lub poza nimi. Główny podział chłoniaków to ten na chłoniaka Hodgkina (ziarnica złośliwa) oraz chłoniaki nieziarnicze. Mimo różnych podtypów nowotworu można wyróżnić najczęstsze objawy wskazujące na rozwój choroby.

Mowa o powiększeniu węzłów chłonnych w szyi, pod pachami czy w pachwinie, niedokrwistości, nocnych potach, zmęczeniu czy utrzymującej się gorączce bez przyczyny. Warto dodać, że w przypadku chłoniaków powiększenie węzłów ma postać bezbolesną. Jeśli zmianie ich wyglądu towarzyszy ból to najczęściej jest to objaw infekcji – pełną diagnostykę postawi lekarz po badaniu chorego.

Diagnostyka i leczenie nowotworów u dzieci

Pierwszym krokiem w diagnostyce nowotworów jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem/rodzicem dziecka oraz badanie fizykalne. W ramach diagnostyki lekarz może zlecić wykonanie m.in. badań laboratoryjnych, badań obrazowych. Metoda leczenia jest dopasowana do rodzaju i stadium nowotworu, jak i stanu zdrowia dziecka. Jak zostało już wspomniane, leczenie często ma agresywniejszy przebieg, niż w przypadku leczenia nowotworów u dorosłych. W ramach terapii stosuje się leczenie chirurgiczne, chemioterapię, radioterapię, terapię komórkową czy immunoterapię. Bardzo ważnym elementem leczenia jest zapewnienie dziecku opieki psychologicznej oraz opieki rehabilitacyjnej. W momencie ukończenia przez pacjenta 18. roku życia leczenie jest kontynuowane w ośrodkach medycznych dla dorosłych.

Leczenie nowotworów i rokowania są znacznie lepsze u pacjentów w początkowej fazie choroby, stąd tak ważna jest profilaktyka nowotworowa i obserwacja dziecka. Jeśli cokolwiek wzbudzi Twoje podejrzenia, umów swoje dziecko na wizytę u onkologa. W Premium Medical czeka na Was doświadczony onkolog dziecięcy, a pełną diagnostykę, w tym badanie markerów nowotworowych, przeprowadzamy na miejscu. 

Umów się na wizytę już dziś – wybierz dogodny termin i zarezerwuj konsultację (możesz to zrobić telefonicznie, online lub osobiście w naszej klinice). Pamiętaj, że w przypadku nowotworów u dzieci objawy łatwo można przypisać innym schorzeniom, a czas jest jednym z kluczowych czynników w procesie leczenia.

Bibliografia:

1. Czym są nowotwory ośrodkowego układu nerwowego u dzieci (guzy mózgu i rdzenia kręgowego)?, onkologia.org.pl, data dost. 16.03.2024 r.
2. Dziecięce nowotwory: w Polsce umiera na nie 200 dzieci rocznie, pulsmedycyny.pl, data dost. 16.03.2024 r.
3. Jerzy R. Kowalczyk, Alarmujące objawy onkologiczne u dziecka, podyplomie.pl, data dost. 16.03.2024 r.
4. Nowotwory u dzieci, zwrotnikraka.pl, data dost. 16.03.2024 r.