Wczesne wykrywanie nowotworów. Znaczenie profilaktyki, badań profilaktycznych i przesiewowych

Ponad milion Polek i Polaków ma chorobę nowotworową. Jej skuteczne leczenie jest w dużej mierze uzależnione od momentu, w którym zdiagnozowano pacjenta. Wczesne wykrywanie nowotworów pozwala zwiększyć szanse na całkowite wyleczenie chorego. Czy można ubiec raka? Na jedne z czynników ryzyka rozwoju choroby nie mamy wpływu, na inne – wręcz przeciwnie. Kluczowa w tym przypadku jest profilaktyka nowotworowa. Sprawdź, co możesz zrobić, aby zadbać o swoje zdrowie.

Na czym polega profilaktyka chorób nowotworowych?

Geny, starzenie się organizmu, styl życia – to tylko niektóre z czynników ryzyka chorób nowotworowych. I choć nie masz wpływu na kwestie genetyczne, płeć czy wiek, to wciąż możesz sporo zrobić w temacie zdrowego stylu życia. Profilaktyka nowotworowa to przede wszystkim świadomość społeczeństwa i szerzenie wiedzy na temat chorób nowotworowych. W końcu jak można zapobiegać nowotworom, skoro nie wiadomo, jakie mogą być ich objawy i jakie badania kontrolne wykonać?

Profilaktyka onkologiczna to edukacja na temat raka i eliminacja czynników ryzyka chorób. Regularne badania kontrolne i badania przesiewowe, które są pomocne w wykrywaniu chorób nowotworowych w przedklinicznym stadium. Profilaktyka nowotworów to także wczesne rozpoczęcie leczenia choroby i tym samym przeciwdziałanie możliwym konsekwencjom zdrowotnym spowodowanym przez jej rozwój.

Zapobieganie nowotworom – badania profilaktyczne a badania przesiewowe

Regularne kontrolowanie swojego stanu zdrowia pozwala w porę zauważyć niepokojące zmiany w organizmie i tym samym poszerzyć diagnostykę oraz rozpocząć leczenie pacjenta. Jak zostało wspomniane, jednym z elementów profilaktyki onkologicznej są badania. Dla wczesnej diagnozy nowotworów mają znaczenie zarówno badania profilaktyczne, jak i badania przesiewowe.

Badania profilaktyczne – nowotwory pod kontrolą

Badania profilaktyczne to regularne badania kontrolne, które powinien przeprowadzać każdy z nas. Ich pakiet zmienia się wraz z wiekiem. Niestety, im jesteśmy starsi, tym więcej parametrów zdrowotnych należy mieć pod kontrolą. W ramach badań profilaktycznych wykonuje się m.in. badania laboratoryjne, obrazowe. Dzięki nim można zdiagnozować chociażby stany zapalne w organizmie czy niedobory składników odżywczych, sprawdzić ogólny stan zdrowia, wykryć niepokojące zmiany na wczesnym etapie (np. guzy). To nie tylko profilaktyka nowotworowa, ale i profilaktyka większości chorób, w tym chorób układu krążenia czy cukrzycy.

Podstawowe badania profilaktyczne to badania z krwi:

• morfologia,
• profil lipidowy,
• próby wątrobowe,
• glukoza,
• kreatynina,
• OB,
• kwas moczowy,
• elektrolity.

W ramach badań kontrolnych warto też przeprowadzić diagnostykę moczu, wykonać badanie na krew utajoną w kale. Profilaktyka obejmuje również oznaczenie poziomów hormonów we krwi, mężczyźni powinny regularnie badać antygen sterczowy (PSA). Profilaktyka onkologiczna to również badania obrazowe – USG piersi i narządów rodnych u kobiet, badania urologiczne dla mężczyzn. Jeśli masz pozytywny wywiad rodzinny w kierunku raka i jesteś pod opieką lekarza, może Ci on zlecić dodatkowe badania, na przykład badanie markerów nowotworowych jajnika.

Nie można zapominać o regularnych kontrolach stomatologicznych, a po 40. roku życia zapisać się na gastroskopię. W ramach profilaktyki każdy powinien regularnie kontrolować ciśnienie tętnicze, wagę ciała, znamiona i pieprzyki, wzrok.

Jak powinna wyglądać kompleksowa profilaktyka nowotworów? Badania laboratoryjne i obrazowe należy uzupełnić o samobadanie piersi/jąder. Jeśli wykonujesz je regularnie, co miesiąc, lepiej znasz swoje ciało i istnieje spore prawdopodobieństwo, że szybciej wychwycisz niepokojące zmiany, niż w przypadku przeprowadzania samobadania raz na pół roku.

Badania przesiewowe a nowotwory

Badania przesiewowe to badania, które są wykonywane w celu wczesnego wykrycia i leczenia chorób. Przeprowadza się je w określonej grupie osób, u których istnieje zwiększone ryzyko zachorowania. Aby dane badania zostało zakwalifikowane jako badanie przesiewowe, musi ono być wykonywane bezpieczną, tanią i dostępną metodą. Ważna jest ich czułość, efektywność i swoistość. Celem badań przesiewowych jest zmniejszenie zachorowań i zgonów z powodu danej choroby. Jak wygląda zależność badania przesiewowe a nowotwory w Polsce?

Jakie badania profilaktyczne nowotworów?

Badania przesiewowe są zaliczane do profilaktyki onkologicznej wtórnej. W Polsce realizowane są 3 programy badań przesiewowych – w celu wykrycia raka piersi, raka jelita grubego oraz raka szyjki macicy. Badania są przeprowadzane bezpłatnie w ramach NFZ u określonych grup pacjentów bez widocznych objawów chorób nowotworowych. O jakich badaniach mowa?

W przypadku raka piersi badaniem przesiewowym jest mammografia. Zgodnie z zaleceniami NFZ powinna być ona przeprowadzana co 2 lata u kobiet w wieku od 45 do 74 lat. W przypadku kobiet, które ukończyły leczenie i 5-letni okres monitorowania po nim lub są po leczeniu chirurgicznym nowotworu piersi i są w trakcie uzupełniającej hormonoterapii, mammografię wykonuje się co 12 miesięcy.

Badaniem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy jest badanie cytologiczne. Program badań przesiewowych obejmuje kobiety w wieku 25-64 lata, u których cytologia powinna być przeprowadzana co 3 lata. W przypadku kobiet z czynnikami ryzyka (zakażenie wirusem HIV, HPV, przyjmowanie leków immunosupresyjnych) cytologia jest przeprowadzana co 12 miesięcy. Program obejmuje również kobiety, które są po leczeniu nowotworu szyjki macicy.

Kolonoskopia to badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Badanie jest przeprowadzane u osób, które w ostatnich 10 latach nie miały przeprowadzanej kolonoskopii. Kolejne kryteria przyłączenia do programu to wiek: 50-65 lat lub 40-49 w przypadku osób, których krewni pierwszego stopnia zachorowali na raka jelita grubego.

Oczywiście wymienione wyżej badania przesiewowe można także przeprowadzić w ramach profilaktyki onkologicznej prywatnie. W takim przypadku nie patrzysz na kryteria przyłączenia do programu, datę ostatniego badania. Umawiasz się na badanie wtedy, kiedy po prostu chcesz je wykonać i sprawdzić swój stan zdrowia. Kolonoskopia, cytologia czy mammografia są również badaniami uzupełniającymi diagnostykę w przypadku nieprawidłowych wyników podstawowych badań kontrolnych.

Dlaczego badania przesiewowe obejmują tylko kilka rodzajów nowotworów? Nie każda metoda spełnia kryteria badań przesiewowych. Tego typu badania nie są także przeprowadzane w kierunku nowotworów rzadkich czy też tych, na które współczesna medycyna nie ma odpowiedzi w postaci skutecznych metod leczenia. Warto jednak dodać, że Europejska Unia Zdrowotna wydała nowe zalecenia dotyczące badań przesiewowych. Obejmują one kolejne badania w kierunku innych rodzajów nowotworów – raka płuc, prostaty i żołądka.

Jaka profilaktyka przed rakiem?

Czy wiesz, jak duży wpływ na Twój stan zdrowia ma to, co jesz i to, co robisz? Zapobieganie nowotworom to dbanie o zdrowe nawyki i zmniejszenie lub wyeliminowanie tych czynników ryzyka, na które masz wpływ. Odżywiaj się zdrowo – ogranicz czerwone mięso i żywność wysokoprzetworzoną, stosuj dietę bogatą w błonnik. Rzuć palenie i ogranicz picie alkoholu. Ruszaj się! Siedzący tryb życia zwiększa ryzyko zachorowania np. na nowotwór jelita grubego. Jeśli pracujesz w środowisku z substancjami rakotwórczymi, pamiętaj o przestrzeganiu zasad BHP. Chroń skórę i oczy przed negatywnym działaniem promieniowania UV (kremy i okulary z filtrami).

Bacznie obserwuj swój organizm. Jeśli zauważysz niepokojące objawy, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Co powinno skłonić Cię do kontroli lekarskiej? Jednymi z możliwych objawów nowotworów są m.in.:

• powiększone węzły chłonne,
• nagły spadek wagi bez przyczyny,
• zmiany rytmu wypróżnień,
• utrzymująca się długo chrypka, kaszel,
• zmiany skórne,
• widoczne lub wyczuwalne zgrubienia, guzki,
• utrzymująca się gorączka bez przyczyny,
• ogólne zmęczenie, apatia,
• krwiomocz, krwioplucie,
• zmiana wyglądu piersi (asymetria, zmiana kolorytu skóry, wyciek z brodawki).

Rokowanie i skuteczność leczenia chorób nowotworowych jest uzależniona od m.in. stopnia zaawansowania choroby. Wyróżniamy 5 stopni zaawansowania nowotworu, gdzie „0” oznacza bardzo wczesną fazę rozwoju choroby, a „IV” nowotwór w stopniu bardzo zaawansowanym, z przerzutami odległymi. Im wcześniejsze wykrycie choroby, tym większa szansa na całkowite wyleczenie pacjenta. Szacuje się, że już miesiąc w opóźnieniu leczenia nowotworu oznacza nawet 6-13% wyższe ryzyko zgonu pacjenta. Czy potrzeba większej motywacji do badań kontrolnych i zadbania o siebie?

Onkolog w Warszawie – Premium Medical

Jeśli szukasz dobrego onkologa w Warszawie, zapraszamy Cię do naszej kliniki Premium Medical. Zapewniamy dostęp do najnowszej aparatury diagnostycznej i krótkie terminy oczekiwania na wizytę. Zlecone przez lekarza badania laboratoryjne możesz wykonać na miejscu. Skorzystaj z formularza online, zadzwoń do nas lub odwiedź nas w klinice.